Terug naar Het Witte kerkje

200 jaar Witte Kerkje

In het najaar van 2009 bestond het Witte Kerkje in Terheijden tweehonderd jaar. De Protestantse Gemeente Terheijden en Wagenberg organiseerde in de aanloop naar dit jubileum tal van activiteiten, zowel van kerkelijke als van culturele aard. Daartoe is een speciaal jubileumcomité opgericht, dat een jaar lang gezorgde heeft voor feestelijke en culturele activiteiten, waaronder lezingen, concerten en exposities. Het is niet het eerste protestantse kerkgebouw, dat in Terheijden werd gesticht. Met een gift van vijftig gulden in 1614 door het stadsbestuur van Breda, werd in Terheijden het eerste protestantse kerkhuis gebouwd. “Vermoedelijk stond dat in de Dorpsstraat (thans Raadhuisstraat) op de plek van het huidige Notariskantoor Terheijden,” schrijft auteur Cees Blom in zijn boekje “De kerk en de Protestantse Gemeente van Terheijden en Wagenberg,” een uitgave van de Heemkundekring De Vlasselt.

Na het einde van de Tachtigjarige Oorlog, ruim veertig jaar later in 1648 met de Vrede van Munster, verbood de toenmalige Nederlandse staat alle katholieke erediensten en werden de kerken overgedragen aan de protestanten. De H. Antonius Abt kerk van Terheijden kwam in handen van de gereformeerde gemeente van Terheijden. Met de verovering door de Franse troepen, bijna 150 jaar later in 1795, werd deze kerk teruggegeven aan de katholieke – en grootste – geloofsgemeenschap van Terheijden. De gereformeerde gemeente nam noodgedwongen haar intrek in een herenhuis aan de toenmalige Dorpsstraat. Een bouwvallig huis, schreef de gemeente in 1801 aan koning Lodewijk Napoleon, die aan het roer stond van het inmiddels gestichte Koninkrijk Holland die op zijn beurt in 1809 zevenduizend gulden ter beschikking stelde voor de bouw van het huidige Witte Kerkje. Tot op de dag vandaag is dat in gebruik bij de Protestantse gemeente Terheijden en Wagenberg. Het gebouwtje raakte ernstig beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog, die werd hersteld en ook in later jaren zijn verschillende restauraties uitgevoerd

Sinds 1970 staat het kerkgebouw op de lijst van Rijksmonumenten. Het Witte Kerkje herbergt een grafkelder en onder de kerkbanken verschillende graven, zo bleek tijdens verschillende werkzaamheden. De aangetroffen botten en schedels zijn herbegraven op de protestantse begraafplaats in Terheijden. De identiteit van deze menselijke restanten is nimmer vastgesteld. Naast de protestantse kerkdiensten werden vanuit de diaconie talrijke activiteiten ontplooid zoals armenzorg, onderdak voor vluchtelingen en de bouw van een twaalftal woningen door de bouwvereniging “Volksbelang.” Voor de jeugd was er vanaf 1920 naast de al aanwezige catechisatie de wekelijkse zondagsschool, later opgevolgd door de kindernevendienst. Tegenwoordig biedt het kerkgebouw al tientallen jaren onderdak aan de maandelijkse theeconcerten. Sinds de gemeentelijke herindeling is het gebouwtje ook in trek als trouwlocatie.